AVM’lerde uygulanacak kurallar şu şekilde:
Alışveriş artık bir boş zaman etkinliği değildir.
AVM’nin ilk etapta 12.00-19.00 saatleri arasında açık olacağı
İnsanların Alışveriş merkezlerinde geçirilen zamanı en aza indirmesi gerektiği,
Bunun yerine, sadece gerekli malzemeleri almak için yapmanız gereken bir mağazaya yapılan ziyaretler dikkatlice düzenlenecektir.
Kurallar mağaza çalışanlarını alışverişçiler kadar korumaktır.
– Belirli sayıda mağaza açılacak.
– AVM’ye giren kişi sayısı kısıtlanacak.
– Döner kapılar kaldırılacak.
– Müşteriler mağazalara tek tek ve sayıyla alınacak.
– AVM girişlerine ısı ölçer kameralar konulacak.
– AVM girişlerine dezenfekteli paspaslar konulmalı
-Denenmiş ürün 24 saat dezenfekte işleminden sonra rafa konulacak
– Müşteriler ateşleri ölçülerek içeri alınacak.
– AVM içinde müşteriler için yollar işaretlenecek.
– Yürüyen merdivenler UV ışınlarıyla dezenfekte edilecek.
– Kıyafetler dijital ortamda denenecek.
– Sosyal mesafe kuralı sık sık kontrol edilecek.
– AVM içinde belirli aralıklarla el dezenfektanı yerleştirilecek.
– Girişlerde müşterilere maske dağıtılacak.
Mağazalarda girişte, kasa yanında dezenfektanlar olacak. On metrekareye bir kişi düşecek şekilde müşteri kabul edecekler. Mağazanın büyüklüğüne göre bu oran değişebilir, artabilir.
Bazı mağazalar ürün denetemeyecek ama iade süreçlerini kolaylaştırıp, hızlandıracak. Bazı mağazalar da ürünü denetecek ama bir daha rafa koymayacak. Ayrı bir rafta 24 saat bekletecek, ultraviyole ışıklarla varsa virüsleri öldürüp ertesi gün öyle rafa koyacak
Ziyaretçiler içeri alındıktan sonra sosyal mesafe, maske takma zorunluluğu, mağaza içlerindeki kişi sayısı gibi kurallara uyulup uyulmadığının da kendileri tarafından sürekli kontrol edileceği
Gelen misafirleri güvenlik görevlileri karşılayacak, ateşlerini ölçecekler, ateşi 38’in üzerindeyse almayacak, maske kullanmıyorsa almayacaklar.
Ziyaretçiler gelmeden AVM’de bir ön temizlik yapılacağını, zemin ve temas edilen yerlerin çamaşır suyu katılmış sular ve dezenfektanlarla sabah, akşam temizleneceği
Alışveriş yapanlara sosyal mesafeli önlemler konusunda yardımcı olmak için yerde ve kasalarda sosyal mesafe yönlendirme işaretleri konulacaktır.
Ayrıca,yapılmasında fayda var,düşünülebilir.
Dünyanın dört bir yanındaki sağlık uzmanlarının verdiği tavsiyeler,
Restoranlar ve dükkanlar en fazla yüzde 30 kapasiteyle çalışabilir. tıkanıklık ve kalabalıklaşmayı önlemek için herhangi bir etkinlik düzenlemesine izin verilmemeli.
Alışveriş merkezlerinde aşırı kalabalıklığı azaltmak için park alanlarının sadece% 25’i açık olmalı.
Halk sadece kesinlikle gerekli olduğunda bir alışveriş merkezini ziyaret etmelidir.
Alışveriş merkezindeki bir kişinin virüse yakalandığından şüphelenilmesi durumunda tüm alışveriş merkezlerinde acil durum amaçlı bir tıbbi izolasyon odası olmalı.
-Yürüyen merdivenlerde sosyal mesafe uyarı görsellerinin eklenmesi önerilmektedir.
-Tuvaletlerde sosyal mesafenin sağlanabilmesi amacıyla girişlere ziyaretçiler için bilinçlendirme ile uyarı metinlerinin konulması ve tuvalet giriş sayısında bir belirleme yapılması önerilmektedir.
-El dezenfektanlarının yoğun kullanım alanlarında müşterilerin kullanımına sunulması önerilmektedir.
-Klima santrallerinde karışım hava kullanılmaması, içeriye %100 taze hava verilmesi ve içerideki havanın da dışarı atılması gerekmektedir.
-Ortak alan oturma gruplarının kullanıma kapatılması veya kaldırılması önerilmektedir.
-Yeme ve içme alanlarında sosyal mesafenin korunması amacıyla oturma gruplarının yarı yarıya azaltılması tavsiye edilmektedir. Bir masada 2 kişi oturacak şekilde ve masalar arası mesafenin 2 metre olması bu amaca uygun bir düzenleme olarak önerilmektedir.
-AVM çalışanlarının yemek ihtiyacı için, kamu otoritesinin uygun gördüğü standartları karşılayan restoranların açık bulundurulması önerilmektedir.
-AVM girişlerinde temassız kontrollerin (el dedektörleri v.s.) arttırılmasının sağlanması önerilmektedir.
-Yeme İçme alanlarında sosyal mesafeyi sağlayacak şekilde; kasalarda oluşabilecek sıranın düzenlenmesi için zeminde işaretlemeler, ziyaretçi ile kasa personeli arasında kasa önü sabit vizör (ya da kasa personeline vizör başlık) ve sıra-matik sisteminin uygulanması gibi müşteri ve çalışan sağlığını gözeten düzenlemelerin yapılması önemlidir. Ödemelerin temassız ödeme cihazları ile yapılabilmesinin sağlanması önerilmektedir.
Alışveriş merkezi, mağaza çalışanları ve tüm tedarikçilerinin AVM’de bulundukları süre boyunca kamu otoritesi tarafından uygunluğu onaylanmış türde maske takması önerilmektedir. Kapı girişlerindeki güvenlik ile danışma personellerinin de ilave olarak siperlik takması tavsiye edilmektedir.
-Asansör taşıma kapasitesinin yarı yarıya düşürülerek kullanıcı sayısının azaltılması ve yine sosyal mesafe uyarı görsellerinin konulması önerilmektedir.
ABD DE KİŞİ BAŞI 4.6 METREKARE ALAN
AVM’lere girişlere insan sınırlaması da getirilmesi planlanıyor. Buna göre her bir insanın 4.6 metrekare kişisel alana sahip olduğu şekilde AVM’ye insan alınacak. AVM’ye ne kadar insan alınacağı metrik teknoloji kullanılarak anlık olarak ölçülecek. AVM’lerin içindeki büyük perakende mağazaları ise açık olup olmayacaklarına kendileri karar verecek.
ABD de yapılan açıklamada AVM’ler kapandıktan sonra büyük bir dezenfekte işleminin başlatılacağı, yemek katları, asansörler, kapı tutacaklarının tekrar tekrar temizleneceği vurgulandı.
AVM içindeki çalışanların maske takması ise zorunlu olacak. AVM yönetimi yiyecek katındaki sandalye sayısını azaltarak insanların yemeklerini alıp evlerine gitmelerini sağlamak istiyor. Öte yandan çocuk oynama alanı da limitli kapasite ile çalıştırılacak.
Alışveriş merkezleri ve mağazalar akıllı ve elektronik ödeme yöntemlerini kullanmaya ve nakit kullanımından kaçınmaya teşvik edilmeli.
Müşteriler ön safta çalışanlarımıza dikkatle davranmalıdır.
İnsanların tek başlarına alışveriş yapmalarını, yalnızca aldıkları şeylere dokunmalarını, fiziksel mesafeyi uygulamalarını ve dükkanlar tarafından sağlanan poşetlere kendi eşyalarını koymalarını önerilir.
Kendinizi iyi hissetmiyorsanız alışveriş yapmayın, Kulağa hoş gelmeyebilir , gözden kaçan ancak grip belirtileriniz varsa, koronavirüsünüz olması ve dükkandaki diğer kişilere geçmesi durumunda evde kalmak en iyisidir. “Aşağıdaki belirtilerden herhangi birine sahipseniz, lütfen mağazaya girmeyin: Sürekli öksürük; Yüksek sıcaklık; Nefes darlığı.”
İki metrelik sosyal mesafe kuralı kendimiz ve mağaza personeli için de geçerlidir, bu nedenle hem sizin hem de onların sağlığını korumak için mağaza çalışanları arasında doğru mesafeyi koruduğunuzdan emin olun.
Stoklanmayı önlemek için zaman zaman yüksek talep gören bazı ürünlere satın alma sınırları koyulmalı.(Tuvalet kağıdı, alkol, süt,makarna ve el dezenfektanları gibi.)
MAĞAZALARIN İÇİNDE DAHA AZ İNSAN OLACAK
Yeni kurallar,mağazalarda bir seferde izin verilen kişi sayısını sınırlıyor, bu da koridorları daha az sayıda insanın kalabalık olduğu anlamına geliyor, ancak aynı zamanda yoğun bir zamanda giderseniz dışarıda beklemek zorunda kalabilirsiniz.
Perakende mağazalarının yaptığı ilk hamlelerden biri , özellikle kapılar, alışveriş sepeti tutamakları ve tuş takımları gibi yüksek dokunaklı alanlarda gelişmiş temizlik ve sanitasyon prosedürlerini uygulamak.
Çoğu mağazadaki bir sorun noktası, gerçekte, belirtilen mağaza politikalarına rağmen bazen temizlenen bazen de temizlenmeyen sepet tutamakları olmaya devam ediyor. (Her zaman kendi mendilinizi ve el dezenfektanınızı taşıyın, ancak doktorlar eldiven giymeyin diye söylüyor .)
Kurallar bu ekstra temizliği zorunlu kılıyor.
Çalışanlar için:özellikle her zaman diğerlerinden iki metre uzakta duramayacakları işlerde çalışıyorsa, çalışanların giymesi için bez yüz maskeleri takılmasının sağlanması.(bazı çalışanlara plastik yüz kalkanları)
İşyerleri, hastalandıklarında çalışanlarına evde kalmalarını bildirmelidir.
Yaşlılar için:▪ Mağazalar, CDC tarafından belirlenmiş risk altındaki gruplarda yaşlılar ve diğerleri için bazı özel alışveriş saatleri belirlemeye teşvik edilmeli.
Mağazalar, müşterilere sosyal mesafeyi hatırlatan işaretler koyarak görmelerini sağlamalıdır.
Alışveriş merkezlerinde,dükkanlarda koridorlarda her şeyin aynı yönde hareket etmesini sağlamak için koridorları “tek yönlü” çıkartmalarla işaretlemeli.
KURALLARA UYMAMANIN BEDELİ AĞIR OLUR
Öte yandan söz konusu kurallara uymayan işletme ya da vatandaşlara cezai tedbirler uygulanacak. Uzmanlar ise kurallara uyulmaması durumunda korona virüs salgının yeniden yayılmaya başlayabileceği uyarısında bulunuyor.
AVM’ler, İşyerleri ve Toplu Bulunulan Mekânların Tesisatlarında Mutlaka Alınması Gereken Corona Virüs Önlemleri
- Covid-19 virüsü parçacık büyüklükleri ≥ 80-160 μm çapında (μm=1 nanometre=0,001 mikron, 1 mm 1000 mikron) olup virüsün geçiş yolları, bulaşması ve yayılması aşağıda belirtilmiştir.
Havadaki damlacıklar ile direk temas (konuşma, hapşırma veya öksürme ile oluşan büyük damlacıkların doğrudan solunması),
Direk temas (konuşma, öksürük ve hapşırma ile oluşan büyük damlacıkların düşerek yüzeylere yapışması, bu yüzeylere elle temas ve ellerin yüze (ağız, burun, göz) sürülmesi veya hasta kişilerle el teması),
Damlacıkların dolaylı olarak solunması (havada asılı kalan damlacıkların solunması, konuşma, öksürük ve hapşırma ile oluşan damlacık ve kalıntılarının hava hareketleri ve akımlarıyla uzaklara taşınması ve bu havanın solunması),
Enfekte kişiden kaynaklanan faktörler (idrarı, dışkısı, vücut dokuları ve sıvıları),
Diğer (Tuvaletlerden, yer süzgeçlerinden ve pis su tesisatından kaynaklanan parçacıkların havayla taşınarak solunumu veya temasla yüze taşınması) yoluyla olmaktadır.
- Pandemi sırasında iç havanın herhangi bir şekilde kullanılmaması gerekir. Bu yüzen gerekli tadilatlar yapılıp sistemlerin % 100 taze hava ile çalıştırılır hale getirilmesi gerekmektedir. Klima santralleri % 100 hava ile çalıştırılsa bile by-pass-resirkülasyon kanalları sadece damperlerle kapatılmamalı, tam sızdırmaz hale getirilmelidir. Mayıs ayında olunması nedeniyle klima cihazlarının Free Cooling (serbest soğutma) şeklinde çalıştırılması ancak hava şartlarının uygun olması halinde mümkündür. Klima santralleri AVM’ler açılmadan en az iki saat önce veya mahalin ihtiyacı olan hava debisini iki defa sirküle ettirecek şekilde çalıştırılması gerekmektedir. Ayrıca sistem 24 saat boyunca dış taze hava ile düşük debi ve hızda çalıştırılmalıdr.
- Hepa/Ulpa Filitreleri ve tavanı yüksek olmayan mağaza, vb. gibi mekânlarda iç havayla çalışan bütün klima cihazları (Rooftop-Fancoil-VRF, Heat Pump, vb.) çalıştırılmamalıdır.
- AVM’ler açılmadan ve fanlarını çalıştırmadan önce Fan-coiller iki saat boyunca 60°C’de ısıtılmalıdır.
- Klima santrallerindeki nemlendirme sistemleri Buharlı Nemlendirici sistemleri ile değiştirilmelidir.
- AVM girişlerinde hava perdeleri çalışıyorsa kapatılmalıdır.
- Tuvaletlerin egzos fanlarının 24 saat çalıştırılması ve kapılarının açık bırakılmamasına dikkat edilmeli, varsa yer süzgeçlerinin susuz kalmaması sağlanmalı, lavabo, klozet armatürleri sensörlü değilse değiştirilmeli, havalı el kurulama cihazları sökülerek kullan-at kağıt peçete kullanımına geçilmeli ve deterjan ihtiyacı sürekli olarak karşılanmalıdır.
- Klimaların taze hava ve egzos sistemleri ile WC aspiratörlerinin atış ve emiş mesafeleri bakım personeli tarafından kontrol edilmeli, yakın olanlar düzeltilmelidir.
- Nisan ve Mayıs aylarının yaz sezonu için klima sistemlerinin bakım dönemi olması nedeniyle filtrelerin değiştirilmesi ve cihaz bakımlarının yapılması gerekir. VRV, VRF vb. gibi sistemlerle ilgili bu işlemler yapılırken standartlara uygun kişisel koruyucu donanım (elbise, maske, eldiven, gözlük, vb.) kullanılmalıdır. Mevcut filtrelerin Corona virüsü engellemesinin mümkün olmadığı ve virüsü tutabilecek Hepa veya Ulpa Filtrelerin sistem sonuna takılmasının teknik ve ekonomik olarak mümkün olmayacağı göz önüne alınarak EN779/2002 ve 2012 Standartları yerine geçen ISO16890/2016 Filtre Standartına uygun filtre sistemiyle değiştirilmesi, virüsü % 100 önlemese de faydalı olacaktır.
- HVAC bakım personeli, filtreleri standart güvenlik prosedürlerine uygun olarak özellikle egzoz hava filtrelerini değiştirdiğinde risk altında olabilir. Filtreler, sistem kapalıyken standartlara uygun kişisel koruyucu donanım kullanarak değiştirilmeli ve sökülen filtreler için biyolojik atık kuralı uygulanmalıdır.
- Bu tadilat ve bakımların yapılıp yapılmadığının acilen denetlenmesi ve eğer yapılmadıysa AVM’ler açılmadan önce ivedilikle yapılmasının sağlanması gerekmektedir.
- AVM yöneticilerinin AVM’ler açılmadan almaları gereken diğer tedbirler arasında
Havalandırma ve klima sistemlerini projelerine, standartlara ve özellikle Corona Virüsüne uygun tedbir alınmış halde çalıştırılmasını sağlatmak,
Bakımlarını yaptırmak,
Sistemle ilgili test ve periyodik kontrolleri yaptırmak da olmalıdır.
- İşletme/bakım mühendisi ve bakım firmalarının AVM açılmadan alması gereken tedbirler de şunlardır:
Havalandırma ve klima sistemlerini projelerine, standartlara ve özellikle Corona Virüsüne uygun tedbir alınmış halde çalıştırılmasını sağlamak,
Bakımlarını yapmak/yaptırmak,
Sorun çıktığında arızaları gidermek,
Sistemle ilgili test ve periyodik kontrolleri yapmak/yaptırmak.
- Mutlaka yapılması gereken bu işlemlerin, klima sistemlerini tasarlayan, uygulayan ve işletenlerin mesleki ve vicdani sorumluluklarına bırakılması asla yeterli değildir. Bakım ve kontrollerin teknik standartlara uygun olarak yapılmaması virüsün yayılmasına neden olacaktır.
Yukarıda AVM’ler nezdinde belirttiğimiz önlemlerin büyük işyerleri ve bütün toplu bulunulan mekânlar için geçerli olması gerektiğini özellikle vurgulamak isteriz. İnsan yaşamı piyasanın insafına bırakılmamalı ve gündelik siyasete alet edilmemelidir.
Mutlaka alınması gereken bu önlemleri ilgililerin ve kamuoyunun dikkatine sunuyor, tüm halkımıza sağlıklı günler diliyoruz.
Yunus Yener
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı
Kaynak:https://www.mmo.org.tr/https://gulfnews.com/www.hellomagazine.com