Düzenlenmiş park yeri bulunamaması sorunu; ulaşım, güvenlik, ekonomi, şehircilik,çevre ve tarihle ilgili birçok sorunun da doğmasına neden olmuştur ve olmaya devam etmektedir. Bunların tümü otopark sorununun bir parçasıdır.Bunun için acilen uygulanması gereken yeni paradigmalardan biri meskenlerdeki otopark ve daire satışlarının birbirinden ayrılması (diğer bir ifade ile “ayrı otopark yeri”) uygulamaları olacaktır.
“Ayrı park yeri” kavramı nedir?
Park alanlarının ( otopark )bina arazisiyle birlikte doğrudan gelmesi yerine
ayrı ayrı satılması veya kiraya verilmesi anlamında düşünülmelidir.
Ayrı otopark yeri uygulamaları için “İmar ve Kat Mülkiyet”
kanunlarında gerekli düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
ANCAK
bu düzenleme otopark yerinin satılması ya da kiralanmasından
kaynaklanabilecek
• kullanım,
• kiralama/işletme ve
• satış işlemleri ile ilgili hususlarda da ek düzenlemeler yapılmasıyla
desteklenmelidir.
2009 yılında İSPARK AŞ tarafından düzenlenen “1. Kentiçi Ulaşımda Otopark Politikaları ve Uygulamaları Konferansı”nın sonuç bildirgesinde “Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi, özel otoparkların ortak mekân olmaktan çıkarılıp, ayrıca tapulandırılabilir olması gerekir. Bu durum yatırımcılar için somut bir değer ifade edecek ve park yeri arzının oluşmasına da olumlu yönde katkı sağlayacaktır.”ifadelerine yer verilmiştir
DÜNYADA MEVCUT DURUM
“Japonya,Almanya,Romanya gibi ülkelerde daire ile otoparklar ayrı ayrı satılmakta, Örneğin; Romanya da daireyi alan kişi binadan otopark almak zorunda değil ,daire fiyatından ayrı otopark parasını da öderse otopark sahibi oluyor.Yada bina harici dışardan daire sahibi olmayan kişilerde otopark parasını öderse otopark sahibi oluyor”.
Geçte olsa bu bugünlerde meskenlerdeki otopark ve daire satışlarının ayrı olarak tapulandırılabilmesinin uzmanlarca gündeme getirilmesi kayda değer bir yaklaşımdır. Ancak bu uygulama için mevcut imar ve kat mülkiyet kanunlarında düzenlemeler yapılması gerekmektedir.
Büyükşehir sınırları içinde büyükşehir belediyeleri resen ya da ilçe belediyelerinin önerileri doğrultusunda, diğer belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeler, bunların dışında ilgili idareler meclis kararı almak suretiyle, bu maddede belirtilen grup sayısını azaltmaya ve bedel hesabına ilişkin oranları arttırmaya yetkilidir.
Birim otopark bedeli : ( A + B ) x 20 x Y formülü ile hesaplanır.
Formülde verilen;
1) A : Birim otopark bedeli arsa payını ifade eder. Belirlenen arsaların 29/7/1970 tarihli ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu uyarınca her yıl için yeniden belirlenen değerinin planda belirlenen katlar alanı hesabına konu alana bölünmesi ile tespit edilir.
2) B : Birim otopark bedeli yapı payını ifade eder. Yapı ruhsatının düzenlendiği yıl için, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğde yer alan otoparka ait birim fiyatlara karşılık gelen bedeli ifade eder.
3) 20 : Binek otolar dikkate alınarak belirlenen manevra alanı dahil en az birim park alanını ifade eder.
4) Y : (a) bendinde belirtilen ve Meclis Kararı ile belirlenen yerleşme bölgelerinde ayrılan gruplara göre uygulanacak oranı (%100, %80 … gibi) ifade eder.
Bina otoparkları: Bir binayı çeşitli amaçlar için kullanan özel ve tüzel kişilere ait ulaşım ve taşıma araçları için bu binanın içinde veya bu binanın oturduğu parselde açık veya kapalı olarak düzenlenen otoparkları ifade eder. Aynı yönetmelikte binek araçlar için birim park alanı en az 20 m2
olarak belirtilmiştir
Yapı sahibi, yönetmelikte belirtilen park yerlerini inşa etmezse veya yetkili
makamlar tarafından park yeri yönetmelik ve bazı düzenlemeler bağlamında sınırlandırılırsa, bunun karşılığında belediyelere ödenmesi gereken bedeller belirlenmektedir.
Park yeri inşa etmeme bedeli ise ilgili belediye sınırları içerisindeki gelişmişlik seviyesi yani sosyo-ekonomik durumlara göre değişiklikler gösterebilmektedir.
Bir araçlık otopark alanı olarak 20 m2 belirtilmektedir.
Ancak bu büyüklük açık otoparklarda uygun olabilecek bir ölçü iken; kullanıcı dostu bina/konut otoparklarında ise rampa ve kolon gibi yapısal
gerekliliklerden dolayı brüt alan gereksinimi 30-35 m2 ‘ye çıkabilmektedir.
Bağımsız bölümler, ortak yer ve tesisler ile eklentiler, kat mülkiyetinin
temelini oluşturan kavramlardır.
Temeller ve ana duvarlar, taşıyıcı sistemi oluşturan kiriş, kolon ve perde
duvarlar ile taşıyıcı sistemin parçası diğer elemanlar, bağımsız bölümleri ayıran ortak duvarlar, tavan ve tabanlar, avlular, genel giriş kapıları, antreler,merdivenler, asansörler, sahanlıklar, koridorlar ve buralardaki genel tuvalet ve lavabolar, kapıcı daire veya odaları, genel çamaşırlık ve çamaşır kurutma yerleri, genel kömürlük ve ortak garajlar, elektrik, su ve havagazı saatlerinin korunmasına mahsus olup bağımsız bölüm dışında bulunan yuvalar ve kapalı kısımlar, kalorifer daireleri, kuyu ve sarnıçlar, yapının genel su depoları,sığınaklar “Ortak yerler” olarak sayılmaktadır
Yeni yapılacak binalarda otopark uygulamalarına yönelik ciddi düzenlemeler gerekmektedir. Bina yapım sistemi gözden geçirilmeli ve daha katı bir denetleme sistemi hazırlanmalıdır. Daha iyi ve güvenli park hizmeti sunmak için otopark alanlarını tasarlamaya yönelik teknik standartlar geliştirilmelidir. Bu düzenlemeler aşağıdaki koşulları gerektirir:
• Bina türüne göre hangi düzenlemenin yapılacağı kararı,
• Gereken sayıda otopark alanına karar vermek için hesaplama formülü,
• Otopark alanının büyüklüğü, özürlüler veya engelliler için özel otopark
alanları, otopark güvenliği, otopark giriş çıkış noktalarının trafiğe etkisi vb.
ilgili mevzuatların geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılmalıdır
TRAFİK SIKIŞIKLIĞI VE PARK YERİ ARAMA
Konut otoparklarının yapılmaması ve/ya az yapılmasının bir sonucu olarak ta sokaklarda taşmalar ve/ya kontrolsüz park alanları oluşmaktadır. Dolayısıyla günbegün ara sokaklarda trafik sıkışıklığı artmakta ve park yeri arama süresi uzamaktadır.
Otopark arzının önündeki en büyük engellerden biri konut otoparklarının ortak mekan olarak tanımlanmış olmasıdır. Olması gereken durum mesken
sahiplerine daire tapusu ve otopark tapusunun ayrı ayrı verilmesidir. Bu
durumda otopark yeri:
• paylaşılabilir,
• kiralanabilir ya da
• satılabilir.
Ya da aracı olmayan konut sahibi otopark yerini almayabilir. Benzer yöntemden hareketle yapılacak bir katlı otopark yakın bölgedeki meskenlere ve işyerlerinin kullanımına sunulabileceği gibi aynı zamanda birim birim satılarak ta yeni bir modelin dolayısıyla ticarileştirme enstrümanının doğmasına sebep olabilir.
Mevcut yasalar ve yönetmelikler otopark alanlarının; işletilmesi, kiralanması ve satılması işlemlerine yeterince esneklik getirmemektedir.
Kuşkusuz ayrı otopark yeri uygulaması, otopark arzının artmasına yol açacaktır.
Otopark bedeli alınan parsellerin otopark ihtiyacının belediye veya valilikçe karşılanması zorunludur.
Cari hukuk ve yönetmeliklere göre mesken otoparklarındaki uygulamalar;
konutlardaki sakinler, komşular ve belediye arasında muvazaalı durumların oluşmasına sebebiyet vermektedir. Bir örnek ile konuya açıklık getirecek olursak daha anlaşılır bir irdeleme zemini oluşturulmuş olacaktır. Mevcut imar planlı arsaların, üzerine yapılan bağımsız bölüm kadar otopark yeri yok ise inşaat ruhsatı verilirken, eksik olan otopark başına belediyeye bir araç için 20 m2 ‘lik otopark alanı üzerinden belirlenmiş birim m2 fiyatı ile ödeme yapılmaktadır.
Bu uygulamada temelde beş sorun vardır. Bunlar;
• Tasarım açısından: Mevcut mevzuatlara göre mesken otoparklarındaki birim otopark alanı 20 m2 olarak belirlenmiştir. Ancak diğer brüt alanlarla birlikte olması gereken 30-35 m2 ‘dir.
• Kamunun ekonomik kayba uğraması açısından: Otopark yapılmadığında belediyelere yapılan ödeme 20 m2 üzerinden yapılmaktadır. Gerilim alanları azaltılmış kullanıcı dostu bir otopark için ödenmesi gerekenden daha az ödeme yapılmaktadır.
Otopark arzı açısından: Mevzuatlar aslında günü kurtarma mantığıyla
hazırlanmıştır. Örneğin İstanbul’da otopark yönetmeliğinde ortalama daire yapı inşaat emsal alanı meskende bir bağımsız bölüm için bir otopark yeri
olması istenmektedir. Bu durum otopark arzını ve dolayısıyla buradan doğan diğer mağduriyetleri de tetiklemektedir.
Trafik sıkışıklığı ve park yeri araması açısından: Ara sokaklarda oluşan
taşmalardan ve kontrolsüz parklardan kaynaklı olarak hem sağlığımız ve çevre zarar görmekte hem de zaman kaybı ve yakıt tüketimi artmaktadır.
Bireysel/Toplumsal huzursuzluklar açısından: Meskenlerde yapılamayan otoparklar; sokağa, caddeye kontrolsüz ve düzenlenmemiş taşan araç parklarına neden olmaktadır. Bu durumda doğal olarak, hak gaspına ve tartışmalara sebebiyet vermekte ve toplumsal huzursuzluk oluşturmaktadır.
Şehirlerdeki özel otomobillerin 24 saatlik yaşamlarının, yaklaşık
2 saatinin “hareket halinde” ve geri kalan 22 saatinin “park
etme” eylemiyle geçtiğini göz önüne aldığımızda araçların evi
olan düzenlenmiş otoparkların önemi kaçınılmaz olmaktadır.
Sürdürebilir Ulaşıma Uygun Otopark Yönetim Stratejileri:
İstanbul Uygulaması Konferansı”nın sonuç bildirgesinde
Çalışmanın sonuçları ve önerileri aşağıda özetlenmiştir:
• Anket yapılan kişilerin yaklaşık %16,5’i toplu taşıma standartları yükseltildiği zaman otomobillerini kullanmaktan vazgeçmeye hazırdırlar.
• Uzun süreli yol üzeri park edilen arabaların sayısı yol üzeri otoparkların
verimliliğini önemli bir şekilde düşürmektedir.
• Yol üzeri otoparkları, yol dışında olanlardan daha fazla kullanılmaktadır.
• Yol dışı otoparkların sayısını artırmak yerine (yeni otoparklar inşa ederek) yol üzeri otoparkların verimliliğini geliştirmek, İstanbul’un birçok bölgesinde otopark sorununa bir çözüm getirebilir.
• Otopark ücretlendirme ve otopark süresi sınırlandırılması sayesinde elde edilen yol üzeri talep azalımı %26 olarak tahmin edilmiştir.
• Otopark kullananların toplu taşımaya kaymak yerine ücretlendirilmemiş
otoparklara yönlenmesi hipotezini test etmek için daha fazla araştırma
gerekmektedir.
• Otopark sayısı düşürüldüğünde, satışlara ve bölgesel ekonomiye nasıl bir etki yarattığı daha fazla araştırma gerektirmektedir.
Kaynak:otopark yönetmeliği/abdullahdemir.net